Zeynep Dilara Akyürek Milliyet com tr Sarsıntı bölgesi olan Anadolu toprakları tarihte her medeniyetten insanlara Escort bayan mesken sahipliği yaptı Farklı devletlerin en özel mimari yapıtları asırlarca büyük sarsıntılara meydan okudu Yapıların ayakta kalmasını sağlayan sağlamlık sırrının yanında hasar tespiti için de değerli bir sistem kullanılıyordu Artukluların Bayan escort 800 yıl evvel Diyarbakır da kurduğu Mesudiye Medresesi de zelzele terazisinin kullanıldığı tarihi yapılardan biriydi Kahramanmaraş merkezli 7 7 ve 7 6 büyüklüklerindeki sarsıntılar sonrası medresede yapılan hasar tespit çalışmalarında Escort yapının hasar almadığı anlaşıldı Pekala zelzele terazilerinin geçmişten bugüne ehemmiyeti ne Dicle Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof Dr Zeynel Fuat Toprak ve Sakarya Üniversitesi Mimarlık Kısmı Öğretim Vazifelisi Mehmet İhsan Tezemir Milliyet com tr’ye anlattı
‘
İCATLARI DİĞERLERİNE MAL EDİLİYOR’
Medresenin mihrabında sarsıntı terazisi olarak tasarlanan iki sütunun 7 7 ve 7 6 büyüklüklerindeki sarsıntılar sonrası sıkıntısız halde döndüğü tespit edildi Muradiye Medresesi nin planını Halepli Usta Cafer Bin Mahmud çizmişti Ancak Mimar Sinan ın da yapıtlarında kullandığı ve geliştirdiği sarsıntı terazilerinin geçmişi ise tartışma konusu 1200 lü yıllarda yaşadığı iddia edilen bilim insanı El Cezeri nin ismi sarsıntı terazileri ile anılsa da terazileri Leonardo da Vinci nin bulduğu argümanları da var
El Cezeri nin Leonardo da Vinci den 500 yıl kadar evvel yaşadığına dikkat çeken Dicle Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof Dr Zeynel Fuat Toprak Onun icatlarının tamamı robotik zati El Cezeri nin icatları daima diğerlerine mal ediliyor Robotik bilimini birinci sefer teknolojik hayata aktarmış kişi de Artuklular ın başmühendisi El Cezeri’dir Sarsıntı terazisi de başmühendisin değerli icatlarından biridir Yapıda yalnızca sarsıntı nedeniyle değil başka sebeplerle meydana gelen oturmaları da gösterir dedi
İKİ DEĞERLİ SEBEBİ VAR
Prof Dr Zeynel Fuat Toprak zelzele terazilerinin cami ve medreselerin mihraplarına yerleştirilmesinin iki kıymetli sebebini şu sözlerle açıkladı
“Deprem terazilerinin mihraba koyulmasının birinci sebebi estetik dertlerdir. Orada hoş bir görünüm elde edilmesini sağlar. İkinci sebebi ise yapıların en hassas noktasının mihrap olmasıdır. Orada yapılan bir tespit bütün bir yapıyla ilgili fikir sahibi olmayı sağlayabilir. El Cezeri’nin bu kıymetli icadını Mimar Sinan geliştirerek kendi yapıtlarına de uygulamıştır.”
DEPREM TERAZİLERİ YANLIŞSIZ SONUÇ VERİR Mİ
Deprem terazileri tarihi yapıların muhakkak noktalarına yerleştiriliyordu Yaşanan sarsıntı sonrası sütun rahatlıkla dönüyorsa yapının hasar almadığı kaydediliyordu Zelzele terazileri ile ilgili kıymetli detayları Sakarya Üniversitesi Mimarlık Kısmı Öğretim Vazifelisi Mehmet İhsan Tezemir şu sözlerle açıkladı
“Deprem terazilerinin çalışma mantığı kolaydır. Zelzele terazisinin üstünde bulunduğu duvar bir sebepten ötürü kasılırsa yahut kırılırsa terazinin silindir biçimindeki sütun taşı bulunduğu yerde sıkışıp dönmeyecektir. Bu durum duvardaki deformasyon, bina temelindeki farklı bir oturma, kırılma yahut yan yatmadan kaynaklanabilir. Sütunda oluşan sıkışma, temel altında toprak kayması, yumuşak dolgu tabanın çökmesi yahut sarsıntı üzere sebeplerden kaynaklanabilir. Kimi tarihi yapılarda binanın öbür kısımlarında de bu terazilerin kullanıldığını görüyoruz. Yalnızca mihrap duvarına değil yan duvarlara hatta kolon ve minare gövdelerine de zelzele terazileri koyulabiliyor.”
‘İYİ BİR MÜHENDİS SU TERAZİSİYLE BULUR’
Mehmet İhsan Tezemir sarsıntı terazilerinin bugün inşa edilen yapılarda kullanılmadığını belirten ve zelzele terazilerine yeni teknoloji çağında gerek duyulmadığının altını çizen Tezemir şunu da ekledi İyi bir mühendis binayla ilgili şüphelenilen bir durumda nalburdan alacağı kolay bir su terazisiyle bir binadaki duvar ve döşemelerdeki yatmaları çökmeleri eğilmeleri kolay kolay bulabilir Gelişmiş bir lazer terazi ile daha hassas ölçümlerde yapılabilir
‘DAHA ÇOK GÖRSEL EMELLİ YAPILMIŞ’
Mehmet İhsan Tezemir o devirlerde yaşamış insanların yeteneklerine dikkat çekerek zelzele terazilerinin farklı gayeler için de yapılmış olabileceğini söz etti
“Benim fikrim bu sarsıntı terazilerinin fonksiyonellikten daha çok görsel gayeli yapıldığı tarafında. O devrin mükemmel yapılarını inşa eden mimar ve mühendisler bir bakışta yapıda oturma mı var, çökme mi var, yan yatma mı var, bunları çabucak anlayabilecek yeteneğe sahiptiler. Bu terazileri yaptılar zira her gelen insan bunları çeviriyor, ‘Bak işte bu bina sağlam’ diye düşünerek moral buluyor, teraziler insanlara binanın durumu hakkında inanç veriyor.” Mehmet İhsan Tezemir
BİRÇOK VİLAYETTE ÖRNEKLERİ VAR
Deprem terazileri bugün sağlam formda ayakta kalan birçok yapıda hasar tespitiyle ilgili ipucu veriyor 1400 lerde inşa edildiği iddia edilen Hatay Mahremiye Camii 6 Şubat taki zelzelelerde ayakta kalmayı başaramasa da sarsıntı terazileri o mescitte de kullanılmıştı
Tarihin en kıymetli mimarlarından biri olan Mimar Sinan’ın yapıtlarında de zelzele terazisi görmek mümkün 1585 yılında inşası tamamlanan Manisa’daki Muradiye Camii nde mihrabın iki yanında sarsıntı terazisi bulunuyor Ayrıyeten 1424 yılında yapılan Bursa Yeşil Camii ‘de bu terazilerin kullanıldığı mescitlerden biri olarak varlığını sürdürüyor
